Славски колач

Obowiązkowym elementem każdej slawy jest славски колач (czyt. slawski kolacz) - kołacz. Jest on symbolem ofiary składanej Bogu, wprowadzonym przez chrześcijaństwo zamiennikiem za krwawą ofiarę składaną przez pogan. Jest również pamiątką Ostatniej Wieczerzy, gdy Jezus chleb nazwał „ciałem swoim”, a wino „krwią”. Wykonane na kołaczu nacięcia w kształcie krzyża odzwierciedlają mękę Jezusa Chrystusa. Z kolei wypełnienie powstałych nacięć winem obrazuje obmycie chrystusową krwią grzechów ludzkości i przelanie jego krwi za grzechy ludzi.
Kołacz, czyli rodzaj chleba, powinien być wyrabiany z mąki pszennej. Jest podobny do zwykłego chleba z dodatkiem wody święconej oraz przyozdobiony znakiem krzyża i symbolami dobrobytu, odciśniętą liturgiczną pieczęcią z chrystogramem. Jest to skrót IС-ХС – НИ-КА oznaczający ”Jezus Chrystus zwycięża“. Pierwszy czteroliterowy człon jest skrótem greckich słów Jezus Chrystus (ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ w postaci IHCOYC XPICTOC). Drugi człon, również czteroliterowy, oznacza: zwycięża. Znak ten ma przypominać, że chleb został wypieczony w imię Chrystusa. Symbolizuje również wiarę uczestniczących w święcie, w obecność Boga.

Jak przygotować Славски колач?
Potrzebujemy: 

-30g drożdży

-1,5kg mąki

-4 żółtka

-4 łyżki cukru

-100g masła/margaryny lub trochę oleju

-3 filiżanki mleka lub wody

-łyżka startej skórki z cytryny

-trochę soli i mąki

Z powyższych składników przyrządza się kołacz na niepostne slawy. Jeśli slawa z założenia jest postna lub wypada w środę lub piątek kołacz przygotowujemy w ten sam sposób bez dodatku jajka, zamiast mleka dodajemy wodę, zamiast masła, olej.

Rozrabiamy drożdże z mlekiem/wodą, dodajemy trochę soli, cukru i mąki - konsystencja rzadkiego ciasta. Odstawiamy. Do naczynia wsypujemy mąkę i odstawiamy w ciepłe miejsce. Do drugiego naczynia dodajemy żółtka, cukier, masło, rozrobione i wyrośnięte drożdże i mieszamy. Dodajemy skórkę z cytryny. Dopiero teraz dodajemy ciepłą mąkę. Dodajemy mleko, które jeszcze zostało i wyrabiamy ciasto. Ciasto jest gotowe gdy odchodzi od ręki i naczynia. By ciasto było jeszcze lepsze można podczas mieszania dodawać roztopione masło. Ciasto przykrywamy ściereczką i odstawiamy do wyrośnięcia. Powinno przynajmniej dwa razy zwiększyć swoją objętość.
Ciasto wykładamy do okrągłej formy w formie dużej kuli, okrągłego chleba. Można ciasto podzielić na jedn duża kulę i cztery, sześć mniejszych, w tym wypadku mniejsze kule umieszczamy na dużej i lekko spłaszczamy. Formowanie kołacza zależy już od wprawy i fantazji. Dekoracje (krzyż, skrót IС-ХС – НИ-КА, gołabki, kiść winogrona, beczułka, warkocz, listki...) robimy z ciasta postnego czyli mąki, soli i wody. Kołacz można posmarować żółtkiem, ozdoby pozostawiamy białe.
Kołacz pieczemy ok. 40 minut. Piekarnik nagrzewamy do 200 stopni, po 15- 20 minutach zmniejszamy temperaturę do 150 stopni.

Aha przed wyrabianiem kołacza powinno się przeżegnać, a nawet odmówić Ojcze Nasz.

Колач może wyglądać np. tak jak na poniższych zdjęciach. Sposób ozdabiania zależy od tradycji, fantazji oraz czasu ile ma osoba go wypiekająca, czasami ozdabianiem kołacza zajmują się dzieci.

klik na zdjęcie by je powiększyć

Kołacz według zwyczaju powinien zostać przełamany, a nie pokrojony. Gospodyni przynosi kołacz przykryty białą ścierką i podaje panu domu, który go podnosi do góry, całuje i podaje najstarszemu z gości, stojącemu po drugiej stronie stołu. Gość również całuje kołacz, obraca go, nacina znak krzyża jedynie na dolnej część skóry kołacza i oddaje gospodarzowi. Ten zaś ponownie całuje go, oddaje znowu gościowi. Tym razem jeszcze jeden gość chwyta kołacz, co ma symbolizować Świętą Trójcę. Wszyscy troje obracają go trzy razy, od lewej do prawej strony, następnie łamią go na dwie części. Pan domu każdą z części polewa odrobiną wina, po czym daje uczestniczącemu w obrzędzie skosztować trochę wina z jego połowy kołacza,  a ten odwdzięcza mu się tym samym. Po tych czynnościach gospodarz z gościem całują się i nawzajem mówią: „Христос посреди нас, јест и будет”. Niekiedy powtarzają obrzęd i łamią połówkę kolača jeszcze na pół.

U nas wygląda to mniej więcej tak jak to opisałam powyżej. Zwykle kołacz przełamują mężczyźni, ale w zeszłym roku jedną z tych trzech osób była siostra cioteczna A. W obrzędzie biorą udział trzy osoby, dwie obracają kołacz, jedna polewa go winem. Kołacz na początku jest nacinany od spodu znakiem krzyża. Osoba od wina wylewa jedną łyżeczkę wina na kołacz. Pierwsza osoba całuje w tym miejscu kołacz, następnie druga postępuje tak samo, następnie trzy razy całują się nad kołaczem. Obracają kołacz trzy razy. Tym razem kołacz polewa się dwoma łyżeczkami wina w dwóch miejscach. Pierwsza osoba całuje i spija wino z tych miejsc, druga robi to samo, potem znów całują się ponad kołaczem. Obracają kołacz trzy razy. Ostatni raz polewa się kołacz w trzech miejscach. dalej postępują tak jak poprzednio. Obracają kołacz i przełamują go na pół, łączą razem, przekręcają i łamią raz jeszcze (wzdłuż linii naciętego na początku krzyża), tym sposobem kołacz jest przełamany na ćwiartki. Jedną ćwiartkę przekłada się do sita, a gospodyni podnosi je jak najwyżej by pszenica rosła jak najwyżej (by w domu dobrze się wiodło).

Kołacz można łamać na różne sposoby, zleży to chyba od tradycji rodzinnych, regionalnych itp. Nie można zrozumieć czym dla Serbów jest Слава póki nie mamy okazji w niej uczestniczyć, naprawdę polecam, gdyż mało pozostało takich kultywowanych zwyczajów.