Божић

 Мир Божији, Христос се роди!*

tymi słowy w dniu Bożego Narodzenia, a i następnych kilka dni, pozdrawiają się prawosławni Serbowie. Na takie pozdrowienie odpowiadamy:

  Ваистину се роди!**

Święta Bożego Narodzenia (Божић) obfitują w bardzo dużą ilość obyczajów i jak to zwykle bywa w zależności od regionu i tradycji w danej rodzinne, jedne się kultywuje inne nie. Część z nich ma korzenie przedchrześcijańskie, część jest związana z czysto ludowymi wierzeniami, a większość oczywiście z obrzędami religijnymi związanymi z cerkwią. W zeszłym roku nie rozpisałam się za bardzo na temat tego święta, zdałam jedynie foto relację z pieczenia prosiaczka i owieczki. 
Dziś był ten dzień. Бадњи дан. Tego dnia mężczyźni z domu, wyruszają do lasu po Бадњак czyli gałąź dębu. I już w tym momencie mamy różne zwyczaje. Zabierają ze sobą siekierę, kukurydzę lub pszenicę, rakiję lub wino. Osoba, która będzie ścinała gałąź pozdrawia badnjak z okazji święta. Przeżegnawszy się, wypije kapkę wina lub nie, czy też wyleje symbolicznie w miejscu cięcia. Badnjaka nie dotykam bez rękawiczek. 

Cały dzień badnjak czeka przed domem do wieczora. Dopiero wieczorem zapraszany jest do środka, symbolizuje o wejście Boga do domu. Osoba, która badnjak wycięła wnosi go do domu rozsypując po pokoju pszenicę, kukurydzę czy co tam ma, wypowiadając słowa Христос се роди. Badnjak powinno się porąbać na trzy części i nimi rozpalić ogień lub dodać do ognia wypowiadając życzenia dla domu na przyszły rok (zaklinanie ognia). Można odłamać gałązkę i pozostawić jako świąteczny symbol, dekorację - zamiast choinki lub też obok niej. 

Co zrobić jeśli mieszkamy w mieście i nie mamy kominka o wycieczce do lasu nie wspominając? Badnjak można kupić na bazarku, coraz częściej w formie przyjemnych dla oka stroików, lub kilku drobnych gałązek. W tym roku np. miasto Novi Sad wraz z Parkiem Narodowym Fruszka Gora rozdali 8000 badnjaków, by w miarę możliwości ograniczyć wyprawy na wzgórza FG w celu wycinania gałązek dębu na dziko. 
Można badnjak zostawić tak w spokoju bez palenia w domu. A wieczorem 6 stycznia udać się do cerkwi na wspólne palenie badnjaka. Wówczas odbywa się krótka liturgia, przed cerkwią rozpalane jest ognisko i symbolicznie palony jest wspólny banjak. Czasem są i fajerwerki. Miła, ciepła atmosfera zagwarantowana. 

Бадни дан zarezerwowany jest również na pieczenie pieczeni. Jest to wyzwanie dla smakoszy gdyż badnji dan jest dniem postnym i trzeba się powstrzymać by ciepłego pieczonego mięsa nie zjeść od razu. Musi poczekać do dnia następnego.

 

Do innych zwyczajów tego dnia należy, na radość dzieci, пијукање (czyt. pijukańe) czy też квоцање (czyt. kwocańe). W domu rozsypujemy słomę, po całym pokoju lub w jednym miejscu, słoma zostaje w tym miejscu aż do końca obchodów Bożego Narodzenia. Słoma oczywiście symbolizuje słomę, na której urodził się Chrystus, ma w domu zagwarantować pokój i błogosławieństwo. Mama lub tata udają kwokę, i gdy oni wydając dźwięki kwoc kwoc (serbska wersja naszego ko ko ko) wysypują w słomę słodkości, orzechy, drobne pieniądze, dzieci zbierają się przy słomie i udając pisklęta piju piju (czyli polskie pi pi pi pi) zbierają jak najwięcej fantów. Rytuał ma ten na celu symbolicznie zebrać wokół siebie domowników, dzieci tak jak kwoka pisklęta.

 Następnie głowa rodziny zapala świeczkę, kadzidło. Odmawia Ojcze Nasz, wszyscy się okadzają, przeżegnają i już można zasiadać do postnej kolacji. Nie jest ona tak bogata jak w Polską Wigilię. Po kolacji powinno się pozostawić na stole wszystkie talerze, sztućce, resztki jedzenia - nie zmywamy! Wszystko to tak zostawiamy na noc...

O północy można wybrać się na liturgię do cerkwi.

7 stycznia wszyscy witają się i pozdrawiają słowami z początku postu. Do śniadania jednak można zasiąść dopiero gdy do domu przybędzie pierwszy gość - положајник (czyt. polożajnik). Ale o tym w następnym poście...  

* Pokój Pański (Boży), Chrystus się narodził - czyt. mir bożii, hristos se rodi

** Zaiste się narodził- czyt. waistinu se rodi.

Update 09.01.2013 :  
A badnjak u nas w domu wyglądał tak. 
Zostanie z nami do Nowego Roku czyli do 14 stycznia.